Bạn tò mò liệu AI có thực sự thông minh như lời đồn? Liệu nó có thể chinh phục những thử thách trí tuệ khó nhằn nhất, như một bài luận trong kỳ thi đại học khắc nghiệt nhất hành tinh? Hãy cùng xem 6 AI hàng đầu đối mặt với đề văn Gaokao[1] của Trung Quốc.
Kỳ thi đại học, đặc biệt là bài luận văn, là một thử thách đỉnh cao về tư duy và cảm xúc. Một cuộc thi gần đây đã cho 6 mô hình AI hàng đầu thử sức với đề văn phức tạp, tạo ra một trận chiến trí tuệ chưa từng có tiền lệ để kiểm tra giới hạn của chúng.
Đối với nhiều người, Gaokao (Cao Khảo) không chỉ là một kỳ thi đại học, nó là một ‘đấu trường’ sinh tử quyết định tương lai của hàng triệu học sinh Trung Quốc mỗi năm. Trong đó, bài luận văn luôn là phần thi được chú ý nhất, không chỉ vì nó chiếm trọng số điểm lớn mà còn vì độ khó ‘huyền thoại’ của nó. Đề bài thường mang tính trừu tượng[2] cao, đòi hỏi thí sinh phải có kiến thức văn học sâu rộng, khả năng liên tưởng tinh tế và sự thấu cảm nhân sinh sâu sắc.
Năm nay, đề bài được đưa ra cho các ‘thí sinh’ AI cũng không ngoại lệ. Đề yêu cầu thí sinh khám phá một chủ đề chung thông qua các câu hỏi gợi mở từ tác phẩm của ba nhà văn lớn: Lão Xá[3], Ngải Thanh và Mục Đán. Đây là một thử thách thực sự, vì nó không chỉ kiểm tra kiến thức mà còn đòi hỏi khả năng kết nối những ý tưởng phức tạp và thể hiện cảm xúc một cách chân thật – điều vốn được xem là lãnh địa riêng của con người.
Và đây là danh sách 6 ‘thí sinh’ AI tham gia vào cuộc đua trí tuệ này:
- DeepSeek (của DeepSeek AI)
- Tongyi Qianwen (của Alibaba)
- Doubao (của ByteDance)
- Wenxin Yiyin (của Baidu)
- Tencent Hunyuan (của Tencent)
- iFlytek Spark (của iFlytek)
Cuộc đối đầu này không chỉ là một bài kiểm tra thông thường. Theo quan điểm của tôi, nó là một phép thử đỉnh cao, một nỗ lực để trả lời câu hỏi lớn: liệu AI viết văn đã đủ sức để tư duy và cảm nhận như một nhà văn thực thụ, hay chỉ là một cỗ máy rập khuôn tinh vi?
Vòng nguyệt quế: Những ‘thủ khoa’ AI gây ấn tượng mạnh mẽ
Nhiều người vẫn hoài nghi về khả năng viết lách có chiều sâu của AI. Họ cho rằng AI chỉ có thể tạo ra những câu chữ vô hồn, thiếu cấu trúc và luận điểm. Tuy nhiên, kết quả thực tế sẽ khiến bạn bất ngờ khi có những ‘thủ khoa’ AI đạt điểm rất cao.
Các mô hình AI hàng đầu như iFlytek Spark (53/60 điểm) và DeepSeek (52.5/60 điểm) đã gây ấn tượng mạnh mẽ. Chúng thể hiện khả năng phá đề chính xác, xây dựng bố cục chặt chẽ và lập luận logic, chứng tỏ AI đã làm chủ phần ‘khoa học’ của việc viết lách.
Khi kết quả được công bố, giới công nghệ và văn chương không khỏi ngỡ ngàng. Thang điểm của bài luận là 60, và những AI hàng đầu đã đạt được số điểm mà ngay cả nhiều học sinh xuất sắc cũng phải ao ước.
Hãy cùng điểm danh các ‘thủ khoa’ của chúng ta:
- Nhà vô địch iFlytek Spark (53 điểm): Giống như một học sinh giỏi toàn diện, Spark đã chinh phục ban giám khảo bằng khả năng phá đề cực kỳ chính xác. Bài viết có bố cục chặt chẽ, luận điểm rõ ràng và sâu sắc. Điểm sáng lớn nhất là khả năng kết hợp nhuần nhuyễn giữa các điển tích cổ điển và những góc nhìn hiện đại, tạo ra một bài văn vừa có chiều sâu học thuật, vừa gần gũi.
- Á quân DeepSeek (52.5 điểm): Nếu Spark là một học sinh giỏi, thì DeepSeek lại mang dáng dấp của một triết gia trẻ. Mô hình này gây ấn tượng bằng khả năng lập luận triết học, sử dụng ngôn ngữ giàu chất thơ và một cấu trúc logic tiến triển đầy thuyết phục. Bài viết của DeepSeek cho thấy AI không chỉ có thể sắp xếp thông tin, mà còn có thể suy tư ở một tầng bậc khá cao.
- Quý quân Doubao (52 điểm): ‘Thí sinh’ đến từ ByteDance thể hiện thế mạnh trong việc phân tích đề bài thành các luận điểm nhỏ, rành mạch. Doubao đã khéo léo sử dụng các điển tích văn hóa Trung Hoa để xâu chuỗi và làm phong phú thêm cho bài viết của mình, cho thấy một khả năng vận dụng kiến thức nền đáng nể.
Kết quả này cho thấy một điều rõ ràng: AI đã có thể làm chủ một cách xuất sắc phần ‘khoa học’ của việc viết lách. Chúng ta có thể thấy chúng tuân thủ đề bài, xây dựng cấu trúc logic và trình bày luận điểm một cách mạch lạc. Đây là một bước tiến vượt bậc, chứng tỏ AI không còn là công cụ tạo ra những đoạn văn bản ngẫu nhiên, vô nghĩa nữa.
Gót chân Achilles: Điểm yếu chết người của các nhà văn AI
Thấy điểm số cao, bạn có thể nghĩ AI sắp thay thế hoàn toàn con người. Nhưng liệu những con số đó có che giấu một sự thật đáng lo ngại về sự thiếu sáng tạo và độc đáo? Hãy cùng ‘mổ xẻ’ nhận xét của các giáo viên để tìm ra điểm yếu chí mạng của chúng.
Điểm yếu lớn nhất của AI là thiếu cá tính và trải nghiệm cá nhân, khiến bài viết trở nên vô hồn. Chúng cũng lặp lại các dẫn chứng kinh điển một cách máy móc (như Tư Mã Thiên) và thường mắc lỗi logic, cho thấy AI chưa thể tái tạo ‘dấu vân tay’ độc nhất của con người.
Tuy nhiên, đằng sau những điểm số ấn tượng là một sự thật không thể chối cãi mà các giáo viên chấm thi đã chỉ ra. Ngay cả những bài văn điểm cao nhất cũng tồn tại những ‘gót chân Achilles‘[4] cố hữu.
Vấn đề lớn nhất, và cũng là cốt lõi nhất, chính là sự thiếu vắng cá tính và trải nghiệm cá nhân. Một giáo viên đã nhận xét rằng các bài viết của AI giống như một ‘sản phẩm được lắp ráp hoàn hảo nhưng vô hồn’. Chúng có đủ luận điểm, dẫn chứng, cấu trúc, nhưng lại thiếu đi cái ‘tôi’ của người viết, thiếu đi những rung cảm chân thật bắt nguồn từ trải nghiệm sống. Chúng có thể phân tích về nỗi đau, nhưng chúng chưa bao giờ thực sự ‘cảm’ được nỗi đau.
Một điểm yếu khác được miêu tả là ‘đáng báo động’ chính là sự lặp lại trong việc sử dụng dẫn chứng. Hầu hết các AI đều viện dẫn những ví dụ kinh điển đến mức nhàm chán như Tư Mã Thiên[5] vượt qua nghịch cảnh để viết Sử Ký hay vẻ đẹp của tranh tường Đôn Hoàng[6]. Điều này cho thấy AI đang phụ thuộc nặng nề vào kho dữ liệu phổ biến trên Internet. Nó chỉ ‘biết’ những gì nổi tiếng nhất, được lặp lại nhiều nhất, chứ không thể tìm ra những góc nhìn hay câu chuyện độc đáo, mới mẻ.
Nhìn sang các trường hợp điểm thấp hơn như Tencent Hunyuan và Baidu Wenxin, những yếu điểm này càng lộ rõ. Bài viết của chúng mắc các lỗi sơ đẳng về logic, cách chuyển đoạn thiếu tự nhiên, hoặc quá sa đà vào những câu chữ trữ tình sáo rỗng mà làm yếu đi phần nghị luận cốt lõi.
Sau cùng, điều mà AI vẫn chưa thể làm được là tái tạo ‘dấu vân tay’ độc nhất trong văn phong của mỗi người. Đó là sự kết hợp tinh vi giữa tư duy, cảm xúc, trải nghiệm và thế giới quan – những thứ làm nên một tác giả, chứ không phải một cỗ máy.
Bài học cho người Việt: Dùng AI viết văn sao cho ‘chất’?
Bạn là người sáng tạo nội dung và đang bối rối không biết nên dùng AI thế nào? Sử dụng sai cách có thể biến nội dung của bạn thành ‘rác’, làm giảm uy tín thương hiệu. Từ cuộc thi này, chúng ta có thể rút ra những bài học vô giá để biến AI thành trợ thủ đắc lực.
Hãy xem AI là một ‘phi công phụ’ (copilot) thay vì ‘phi công chính’. Sử dụng nó để nghiên cứu, lên dàn ý, và tìm ý tưởng. Nhiệm vụ của bạn là thổi hồn vào bài viết bằng câu chuyện cá nhân, góc nhìn độc đáo và cảm xúc chân thật để tạo ra nội dung thực sự ‘chất’.
Từ cuộc thi tại Trung Quốc, chúng ta, những người làm sáng tạo nội dung, marketer, và cả sinh viên tại Việt Nam, có thể rút ra những bài học vô cùng thực tế. AI viết văn không phải là một cây đũa thần, nhưng nó có thể là một công cụ cực kỳ mạnh mẽ nếu được sử dụng đúng cách.
Theo tôi, vai trò của AI nên được định vị là một ‘phi công phụ’ (copilot)[7] xuất sắc, chứ không phải ‘phi công chính’ (pilot). ‘Phi công chính’ vẫn phải là bạn – người cầm lái với tư duy, chiến lược và cảm xúc của riêng mình.
Vậy, làm thế nào để tận dụng AI một cách hiệu quả?
- Dùng AI để nghiên cứu và lên dàn ý: AI có thể tổng hợp thông tin từ hàng tỷ nguồn trên Internet trong vài giây. Hãy giao cho nó nhiệm vụ tìm kiếm dữ liệu, các góc nhìn khác nhau và xây dựng một sườn bài logic. Điều này giúp bạn tiết kiệm 80% thời gian ở giai đoạn chuẩn bị.
- Dùng AI để tìm kiếm ý tưởng và phá vỡ ‘writer’s block’: Khi bạn bí ý tưởng, hãy trò chuyện với AI. Đưa ra một chủ đề và yêu cầu nó gợi ý 10 tiêu đề khác nhau, 5 cách tiếp cận khác nhau. Nó sẽ là một người bạn đồng hành sáng tạo không bao giờ mệt mỏi.
- Dùng AI để kiểm tra và tối ưu: Sau khi bạn đã viết xong, hãy dùng AI như một người biên tập viên. Yêu cầu nó kiểm tra lỗi ngữ pháp, đề xuất cách diễn đạt tốt hơn, hoặc thậm chí là tóm tắt lại các ý chính để đảm bảo tính mạch lạc.
Phần việc quan trọng nhất vẫn thuộc về con người. Đó là thổi hồn vào bài viết. Hãy thêm vào đó những câu chuyện cá nhân, những trải nghiệm mà chỉ bạn mới có, những góc nhìn độc đáo và cảm xúc chân thật. Chính những yếu tố này sẽ biến một bài viết từ ‘đọc được’ thành ‘không thể không đọc’. Chúng ta phải cảnh giác với nguy cơ của nội dung ‘rác’ do AI tạo ra hàng loạt nếu thiếu đi sự biên tập và sáng tạo của con người. Đó chính là cách tạo ra nội dung ‘chất’ trong kỷ nguyên AI.
Tương lai của ngôn từ: Kỷ nguyên hợp tác giữa người và máy
Nỗi sợ bị AI thay thế đang hiện hữu trong nhiều ngành nghề, đặc biệt là sáng tạo. Liệu chúng ta có đang đứng trước nguy cơ trở nên lỗi thời trong chính lĩnh vực mình đam mê? Thay vì lo sợ, hãy nhìn về một tương lai hợp tác, nơi con người và máy móc cùng nhau tạo ra những đột phá.
Tương lai của ngành viết không phải là cuộc chiến thay thế, mà là sự cộng sinh giữa người và máy. Người viết cần trang bị kỹ năng mới như prompt engineering và tư duy phản biện để tận dụng sức mạnh của AI, tạo ra những nội dung đột phá chưa từng có.
Cuộc thi viết văn của AI không phải là hồi chuông báo tử cho các nhà văn, mà là một lời chào đón đến một kỷ nguyên mới: kỷ nguyên của sự hợp tác giữa con người và máy móc. Bức tranh tương lai của ngành sáng tạo nội dung không phải là một cuộc chiến ‘kẻ thắng người thua’, mà là một sự cộng sinh[8] để nâng cao cả hiệu suất và chất lượng.
Trong tương lai này, người viết sẽ không còn phải đơn độc đối mặt với trang giấy trắng. Họ sẽ có một trợ lý AI mạnh mẽ để thực hiện các công việc nặng nhọc như nghiên cứu, phân tích dữ liệu và phác thảo ý tưởng. Điều này giải phóng thời gian và năng lượng để người viết tập trung vào những gì máy móc không thể làm: tư duy sâu sắc, sáng tạo đột phá và kết nối cảm xúc.
Tuy nhiên, để tồn tại và phát triển trong kỷ nguyên mới, người viết cần trang bị những kỹ năng mới:
- Kỹ năng đặt câu lệnh (Prompt Engineering): Khả năng ‘giao tiếp’ hiệu quả với AI để nhận được kết quả mong muốn sẽ trở thành một kỹ năng cốt lõi.
- Tư duy phản biện: Bạn không thể tin tưởng 100% vào AI. Kỹ năng đánh giá, kiểm chứng thông tin và nhận ra những sai sót logic của AI là cực kỳ quan trọng.
- Kỹ năng biên tập và sáng tạo: Đây là kỹ năng quyết định. Bạn phải là người cuối cùng định hình, chỉnh sửa và thổi hồn vào sản phẩm do AI tạo ra, biến nó thành tác phẩm của riêng mình.
Tôi tin rằng chúng ta đang đứng trước một tương lai lạc quan. Sự kết hợp giữa tốc độ, kiến thức vô hạn của AI và sự sâu sắc, độc đáo của con người hứa hẹn sẽ tạo ra những nội dung đột phá mà trước đây chúng ta chưa từng tưởng tượng được.
Lời kết
Cuộc ‘đi thi’ của các mô hình AI đã cho chúng ta một cái nhìn toàn cảnh và thực tế về khả năng của công nghệ này. AI viết văn không còn là khoa học viễn tưởng, nó đã trở thành một công cụ hữu hình với những điểm mạnh và điểm yếu rõ ràng.
- AI đã chứng tỏ năng lực đáng gờm trong việc xử lý cấu trúc và logic của bài văn nghị luận phức tạp.
- Tuy nhiên, AI vẫn thất bại trong việc tạo ra sự độc đáo, cá tính và chiều sâu cảm xúc – những yếu tố cốt lõi của con người.
- Tương lai không phải là AI thay thế con người, mà là sự cộng tác thông minh để tạo ra những nội dung chất lượng và hiệu quả hơn.
Cùng thảo luận nhé!
- Bạn đã bao giờ sử dụng AI để viết lách chưa? Trải nghiệm của bạn như thế nào?
- Theo bạn, liệu một ngày nào đó AI có thể viết một cuốn tiểu thuyết đoạt giải Nobel không? Tại sao?
Tham khảo
[1] Gaokao (Cao Khảo): Kỳ thi tuyển sinh đại học toàn quốc tại Trung Quốc, nổi tiếng với tính cạnh tranh khốc liệt và được xem là yếu tố quyết định tương lai của học sinh. Tìm hiểu thêm
[2] Trừu tượng: Chỉ những ý niệm hoặc khái niệm không thể được cảm nhận trực tiếp bằng các giác quan mà chỉ có thể được nhận thức thông qua tư duy, suy luận. Tìm hiểu thêm
[3] Lão Xá: (1899-1966) Nhà văn và nhà viết kịch nổi tiếng của Trung Quốc, được biết đến với các tác phẩm hiện thực và châm biếm sâu sắc về xã hội, tiêu biểu là “Lạc đà Tường Tử”. Tìm hiểu thêm
[4] Gót chân Achilles: Một thành ngữ bắt nguồn từ thần thoại Hy Lạp, chỉ một điểm yếu chí mạng của một người hay một hệ thống dù trông có vẻ mạnh mẽ, bất khả chiến bại. Tìm hiểu thêm
[5] Tư Mã Thiên: (khoảng 145–86 TCN) Một sử gia và nhà văn vĩ đại của Trung Quốc thời nhà Hán, tác giả của bộ “Sử ký” – tác phẩm lịch sử kinh điển của Trung Quốc. Tìm hiểu thêm
[6] Đôn Hoàng: Một thành phố ốc đảo ở tỉnh Cam Túc, Trung Quốc, nổi tiếng với các hang động Mạc Cao, một kho tàng nghệ thuật Phật giáo và là Di sản Thế giới được UNESCO công nhận. Tìm hiểu thêm
[7] Copilot: Một thuật ngữ trong lĩnh vực công nghệ, chỉ một trợ lý AI hỗ trợ người dùng thực hiện các tác vụ phức tạp (như lập trình, viết lách) bằng cách đưa ra gợi ý và tự động hóa quy trình. Tìm hiểu thêm
[8] Cộng sinh: Mối quan hệ tương tác chặt chẽ và lâu dài giữa hai hoặc nhiều loài sinh vật khác nhau. Trong bài viết, thuật ngữ này được dùng để chỉ sự hợp tác cùng có lợi giữa con người và AI. Tìm hiểu thêm