Bạn đang hoa mắt trước những khóa học hứa hẹn đổi đời nhờ AI viết truyện? Họ vẽ ra viễn cảnh ngồi chơi xơi nước, để AI cày cuốc ra tiền. Nhưng khoan, hãy cùng tôi bóc trần sự thật đằng sau ánh hào quang đó.
Cơn sốt kiếm tiền dễ dàng từ viết truyện bằng AI thực chất là một ảo ảnh cho số đông. Các nền tảng lớn như Fanqie[1] (Trung Quốc) đã bắt đầu “thanh trừng” truyện AI chất lượng thấp bằng cách âm thầm giảm traffic[2], chứng tỏ chất lượng và dấu ấn con người vẫn là VUA.
Theo quan sát của tôi, những lời quảng cáo “kiếm chục triệu mỗi tháng chỉ với vài cú click” đang mọc lên như nấm sau mưa. Họ đánh vào tâm lý muốn làm giàu nhanh chóng của nhiều người, đặc biệt là các bạn viết mới vào nghề. Nhưng sự thật thì phũ phàng hơn nhiều.
Các nền tảng truyện online hàng đầu, ví dụ điển hình là Fanqie ở Trung Quốc, không hề ngây thơ. Hệ thống của họ đủ thông minh để nhận ra những tác phẩm được sản xuất hàng loạt, có văn phong máy móc và thiếu chiều sâu. Kết quả? Những bộ truyện này sẽ bị âm thầm “bóp” tương tác, không được đề cử, và dần chìm vào quên lãng. Đơn giản vì họ phải bảo vệ thứ quý giá nhất: trải nghiệm của độc giả. Không ai muốn trả tiền hay bỏ thời gian đọc một mớ văn bản vô hồn, được tạo ra chỉ để “bào” tiền quảng cáo từ nền tảng.
Vì vậy, giấc mơ triệu phú nhờ AI chỉ dành cho những kẻ bán khóa học, còn đối với phần lớn người viết, đó chỉ là một ảo tưởng dễ vỡ vụn. Chất lượng nội dung, dấu ấn cá nhân và khả năng kết nối với độc giả mới là con đường bền vững duy nhất.
Phản ứng của các “ông lớn”: Kẻ ôm ấp, người quay lưng
Bạn không biết nên dùng AI hay không vì sợ vi phạm quy định của nền tảng? Mỗi nơi một kiểu có thể khiến bạn bối rối. Cùng tôi phân tích chiến lược của các “ông lớn” để bạn không “đi vào vết xe đổ”.
Phản ứng của các nền tảng truyện rất đa dạng, phụ thuộc vào mô hình kinh doanh. Một số như Yue Wen[3] vừa phát triển AI riêng, vừa lọc truyện AI kém chất lượng. Ngược lại, nền tảng trả phí như Jinjiang (Tấn Giang)[4] lại cấm tuyệt đối để bảo vệ giá trị “thủ công”.
Thật thú vị khi chứng kiến cuộc chiến nội tâm của các gã khổng lồ này. Một mặt, họ không thể đứng ngoài cuộc chơi công nghệ. Các tập đoàn như Yue Wen (Văn Duyệt) hay Fanqie (Cà Chua) đều đang tự phát triển các mô hình AI riêng để hỗ trợ tác giả. Nhưng mặt khác, họ lại vô cùng đau đầu trong việc kiểm soát “rác AI” – những câu chuyện sản xuất hàng loạt, nông cạn và làm loãng hệ sinh thái của mình.
Ở một chiến tuyến khác, ta có những nền tảng “bảo thủ” một cách quyết liệt. Jinjiang (Tấn Giang) – một trong những nền tảng truyện trả phí lớn nhất Trung Quốc – đã ban hành luật cấm AI cực kỳ nghiêm ngặt. Lý do rất dễ hiểu: độc giả của họ là những người sẵn sàng trả tiền cho chất lượng, cho cái hồn và sự độc đáo của tác giả. Họ không muốn công sức và tiền bạc của mình bị đánh đồng với những sản phẩm công nghiệp.
Phản ứng từ cộng đồng cũng là một yếu tố không thể xem nhẹ. Vụ việc một tác giả dùng AI để “sản lượng khủng” các mẩu fanfic[5] trên nền tảng LOFTER[6] đã bị cộng đồng tẩy chay dữ dội, buộc nền tảng phải vào cuộc xử lý. Điều này cho thấy, thái độ đối với AI không chỉ đến từ “bàn giấy” của các công ty, mà còn phụ thuộc sâu sắc vào văn hóa của cộng đồng độc giả tại đó.
AI thực sự giúp gì cho tác giả? Từ trợ lý đắc lực đến “con dao hai lưỡi”
Bạn muốn dùng AI để viết nhanh hơn, hiệu quả hơn? Nhưng coi chừng, lạm dụng nó có thể biến tác phẩm của bạn thành một sản phẩm vô hồn, thậm chí ngớ ngẩn. Hãy cùng tìm hiểu cách sử dụng AI một cách khôn ngoan nhé.
AI là một trợ lý tuyệt vời cho việc lên ý tưởng, xây dựng dàn ý, và nghiên cứu kiến thức chuyên sâu. Tuy nhiên, việc lạm dụng chức năng “đánh bóng” (潤色)[7] hay kéo dài chương có thể tạo ra văn phong sáo rỗng và dẫn đến những lỗi ngớ ngẩn không đáng có.
Sau một thời gian dài thử nghiệm, tôi nhận thấy AI là một công cụ khơi nguồn cảm hứng và nghiên cứu tuyệt vời. Bạn cần ý tưởng cho một thế giới phép thuật mới? Hay thông tin về cách chế tạo vũ khí thời trung cổ? AI có thể tổng hợp cho bạn trong vài giây, nhanh hơn Google rất nhiều.
Tuy nhiên, “vùng xám” gây tranh cãi nhất chính là chức năng “đánh bóng” (潤色) câu chữ. Về mặt tích cực, nó có thể giúp câu văn của bạn mượt mà hơn, đúng ngữ pháp hơn. Nhưng mặt trái, đặc biệt với các mô hình như Deepseek, là nó dễ tạo ra một văn phong vô hồn, sáo rỗng, đầy những tính từ và trạng từ hoa mỹ nhưng lại thiếu đi cảm xúc thật. Truyện của bạn sẽ trở nên “đều đều” và giống hàng ngàn tác phẩm khác được AI “đánh bóng”.
Mặt tối đáng báo động hơn là việc dùng AI để “bơm nước” – kéo dài chương truyện một cách máy móc để đủ chữ. Tôi đã từng bật cười khi đọc được một chương truyện trả phí mà tác giả đãng trí đến mức quên xóa cả câu lệnh prompt[8] của mình, kiểu như: “[Hãy viết thêm một đoạn 500 chữ miêu tả cảnh nhân vật chính ăn tối một cách buồn bã]”. Đó là một sai lầm chết người, làm mất hết lòng tin của độc giả.
Lời khuyên chân thành của tôi: Hãy coi AI như một người thực tập sinh thông minh. Nó có thể giúp bạn tìm tài liệu, phác thảo ý tưởng, nhưng người đưa ra quyết định nghệ thuật cuối cùng, người thổi hồn vào câu chữ, phải luôn là bạn.
Tác giả & độc giả: Ai lo lắng, ai hưởng lợi, ai sẽ bị bỏ lại?
Sự trỗi dậy của AI khiến cả cộng đồng viết lách xôn xao. Liệu máy móc có cướp mất công việc của bạn? Độc giả sẽ nghĩ gì? Hãy cùng phân tích xem ai sẽ là người chiến thắng trong cuộc đua công nghệ này.
Tác giả chuyên viết theo các motip[9] có sẵn, thiếu dấu ấn riêng là đối tượng dễ bị thay thế nhất. Ngược lại, những người có tư duy sáng tạo độc đáo sẽ càng được săn đón. Độc giả cũng ngày càng cảnh giác, họ không muốn trả tiền cho một “sản phẩm dây chuyền” từ AI.
Nỗi lo lớn nhất của giới tác giả, đặc biệt là các bạn mới vào nghề hoặc những người chuyên viết theo công thức (ví dụ: tổng tài bá đạo, xuyên không báo thù…), là nguy cơ bị thay thế. Khi AI có thể sản xuất hàng loạt những câu chuyện tương tự với tốc độ chóng mặt, lợi thế của họ sẽ dần biến mất.
Về phía độc giả, tâm lý của họ rất rõ ràng. Hãy tưởng tượng bạn có hai lựa chọn: một thanh sô cô la thủ công được làm bởi một nghệ nhân tâm huyết và một thanh sô cô la sản xuất hàng loạt trên dây chuyền công nghiệp. Dù có thể có giá tương đương, nhưng giá trị cảm nhận hoàn toàn khác biệt. Độc giả cũng vậy, họ tìm đến truyện để kết nối cảm xúc với tác giả, với một tâm hồn khác. Họ không muốn trả tiền cho một sản phẩm do máy móc tạo ra. Thậm chí, một vấn đề đạo đức đã được đặt ra: độc giả có quyền được biết một tác phẩm có sự can thiệp của AI hay không.
Vậy ai sẽ bị “đào thải”? Theo tôi, đó là những người lười tư duy, chỉ dựa vào các motip lặp đi lặp lại. AI sẽ làm công việc này tốt hơn và nhanh hơn họ.
Và ai sẽ là người hưởng lợi? Chính là những tác giả có phong cách độc đáo, khả năng kể chuyện chạm đến trái tim và tư duy sáng tạo không giới hạn. Trong một biển nội dung do AI tạo ra, dấu ấn cá nhân của họ sẽ càng trở nên quý giá và đắt giá hơn bao giờ hết.
Tương lai nào cho tác giả Việt Nam? Bí kíp “cưỡi sóng” AI
Là một tác giả Việt Nam, bạn có đang lo sợ trước cơn bão AI? Chống lại nó thì không thể, nhưng mù quáng chạy theo lại đầy rủi ro. Vậy đâu là con đường đúng đắn? Đây là bí kíp giúp bạn “cưỡi sóng” thay vì bị nó nhấn chìm.
Tương lai của tác giả Việt không phải là chống lại AI, mà là học cách sử dụng nó như một công cụ. Hãy tập trung phát triển những “thành trì” của con người: cảm xúc sâu sắc, trải nghiệm cá nhân, sự độc đáo và một tiếng nói riêng mà AI không bao giờ sao chép được.
Điều đầu tiên và quan trọng nhất là thay đổi tư duy. Đừng xem AI là kẻ thù, hãy coi nó là một công cụ mới, một sự tiến hóa tất yếu. Giống như ngày xưa người phu xe phải học cách lái ô tô để không bị đào thải, ngày nay tác giả chúng ta cũng cần học cách làm “chủ” công nghệ.
Vậy chúng ta nên tập trung vào đâu? Hãy đầu tư vào những “thành trì” bất khả xâm phạm của con người:
- Cảm xúc sâu sắc: Khả năng thấu cảm, miêu tả những rung động tinh vi trong tâm hồn là thứ AI chưa thể làm được.
- Trải nghiệm cá nhân: Những câu chuyện được chắt lọc từ chính cuộc sống, từ những vấp ngã, niềm vui, nỗi buồn của bạn là độc nhất vô nhị.
- Những chi tiết phi logic nhưng rất “người”: Đôi khi, một hành động ngớ ngẩn, một câu nói bộc phát không theo logic lại khiến nhân vật trở nên sống động và gần gũi. AI được lập trình để logic, nó không thể tạo ra những chi tiết “người” như vậy.
- Giá trị quan và tiếng nói riêng: Góc nhìn của bạn về thế giới, về tình yêu, về cuộc sống chính là chữ ký không thể giả mạo.
Một thực tế chúng ta phải chấp nhận: ngưỡng vào nghề viết đang được nâng cao. Một tác giả trong tương lai không chỉ cần kỹ năng viết tốt, mà còn phải là một người vận hành công nghệ thông minh. Bạn phải biết cách ra lệnh cho AI, biết cách chọn lọc thông tin nó đưa ra và biết cách biến nó thành nguyên liệu cho sự sáng tạo độc bản của mình.
Cuối cùng, tôi muốn kêu gọi bạn hãy quay về với cốt lõi của việc viết lách. Tại sao bạn lại bắt đầu viết? Có phải vì bạn có một câu chuyện muốn kể, một tiếng nói muốn được lắng nghe? Đó mới là thứ vũ khí tối thượng của bạn. Đó là lý do độc giả tìm đến bạn giữa muôn vàn lựa chọn, và cũng là thứ AI không bao giờ có thể sao chép được.
Tham khảo
[1] Fanqie (番茄小说): Là một nền tảng đọc truyện miễn phí lớn của Trung Quốc, thuộc sở hữu của ByteDance (công ty mẹ của TikTok). Nền tảng này kiếm tiền chủ yếu từ quảng cáo. Tìm hiểu thêm
[2] Traffic: Trong ngữ cảnh kỹ thuật số, “traffic” (lưu lượng truy cập) chỉ số lượng người dùng truy cập vào một trang web, ứng dụng hoặc nền tảng trong một khoảng thời gian nhất định. Tìm hiểu thêm
[3] Yue Wen (Văn Duyệt): Tên đầy đủ là China Literature, là một tập đoàn xuất bản trực tuyến khổng lồ của Trung Quốc, thuộc sở hữu của Tencent, và vận hành nhiều nền tảng truyện nổi tiếng như Qidian.com. Tìm hiểu thêm
[4] Jinjiang (Tấn Giang): Tên đầy đủ là Jinjiang Literature City (jjwxc.net), là một trong những nền tảng truyện online trả phí lớn và lâu đời nhất Trung Quốc, đặc biệt nổi tiếng với các tác phẩm ngôn tình và đam mỹ. Tìm hiểu thêm
[5] Fanfic: Viết tắt của “fan fiction”, là những tác phẩm hư cấu do người hâm mộ viết dựa trên các nhân vật hoặc bối cảnh của một tác phẩm gốc (như phim, tiểu thuyết, game). Tìm hiểu thêm
[6] LOFTER: Là một nền tảng mạng xã hội và blog của Trung Quốc, thuộc sở hữu của NetEase, rất phổ biến trong cộng đồng nghệ sĩ, nhiếp ảnh gia và các tác giả sáng tạo, đặc biệt là fanfic. Tìm hiểu thêm
[7] 潤色 (nhuận sắc): Là một thuật ngữ tiếng Trung có nghĩa là “đánh bóng” hoặc “chỉnh sửa câu chữ”. Trong bối cảnh AI, đây là chức năng tự động cải thiện, làm cho câu văn trở nên trau chuốt và mượt mà hơn. Tìm hiểu thêm
[8] Prompt: Là một câu lệnh, chỉ dẫn hoặc câu hỏi đầu vào mà người dùng cung cấp cho một mô hình AI để nó tạo ra phản hồi mong muốn (văn bản, hình ảnh, mã code…). Tìm hiểu thêm
[9] Motip: Bắt nguồn từ “motif” trong tiếng Pháp, là một yếu tố, ý tưởng, hoặc đặc điểm lặp đi lặp lại trong một tác phẩm văn học nghệ thuật. Trong ngữ cảnh này, nó chỉ các công thức hay khuôn mẫu quen thuộc trong truyện. Tìm hiểu thêm
Tổng kết lại vấn đề
- AI là một công cụ mạnh mẽ nhưng không phải ‘cây đũa thần’ giúp bạn làm giàu nhanh chóng từ việc viết truyện.
- Các nền tảng lớn có chiến lược đối phó với AI khác nhau, nhưng đều ưu tiên chất lượng và trải nghiệm độc giả.
- Giá trị cốt lõi của tác giả nằm ở sự sáng tạo, dấu ấn cá nhân và khả năng kết nối cảm xúc – những điều AI chưa thể thay thế.
- Thay vì sợ hãi, hãy học cách làm chủ AI để nâng cao hiệu suất và tập trung vào thế mạnh độc bản của con người.
Cùng thảo luận nhé!
- Bạn đã từng thử dùng AI để hỗ trợ việc viết lách của mình chưa? Trải nghiệm của bạn thế nào?
- Theo bạn, đâu là ‘lằn ranh đỏ’ mà một tác giả không nên vượt qua khi sử dụng công cụ AI trong sáng tác?